Δίχως παρωπίδες.

Όλες αυτές τις "δύσκολες μέρες" βρήκα κείμενα διαμάντια,ένα απ'αυτά (του Μ.Χατζιδάκι)που έβαλα πριν λίγες μέρες, ένα της δικιάς μας της Αγγέλας με τίτλο "Μονόπρακτο σε χιλιάδες πράξεις", και 2 του Νίκου Δήμου (ένα παλιό και ένα καινούργιο) που τα δημοσιεύω σήμερα.Το κοινό μεταξύ τους είναι ότι βλέπουν τα πράγματα δίχως παρωπίδες.

ΠΟΥ ΜΕ ΒΙΑ ΜΕΤΡΑΕΙ ΤΗ ΓΗ... 24.11.1985

Όλοι είχαμε ακούσει, πως η βία φέρνει, βία — αλλά αυτές τις μέρες το ζήσαμε. Καταλάβαμε πως μπορεί ένας πυροβολισμός να φέρει μιαν εξέγερση.
Παράξενοι οι δρόμοι, της βίας. Από τους αλλοτριωμένους στους ελεύθερους. Από την εξουσία προς την αντιεξουσία. Γι' αυτό μια επανάσταση δεν είναι δράση. Είναι αντίδραση.
Και οι εφημερίδες — σκέτη ναυτία: "ΣΚΟΤΩΣΑΝ 15ΑΧΡΟΝΟ ΑΝΑΡΧΙΚΟ". Τι πλεονασμός! Κάθε δεκαπεντάχρονος είναι αναρχικός (αλίμονο αν δεν είναι!). Αυθόρμητη, καθαρή φύση.
Αλλά και κανένας δεκαπεντάχρονος δεν είναι συνειδητός και υπεύθυνος οπαδός του Μπλανκί η του Μπακούνιν. Ένα παιδί! Καθαρή φύση...
"Όμως η βία δεν ξεχωρίζει ποιότητες. Σκοτώνει. Έρχεται από το μηδέν και θέλει να μηδενίσει. Η βία μισεί το Είναι. Ο “νόμος και η τάξη” οδηγούν τελικά στους πιο εύτακτους, ασφαλείς και ήσυχους χώρους: τα κοιμητήρια.
Προσέξτε, προσέξτε καλά τους αναρχικούς. Είναι, το θερμόμετρο της κοινωνίας. Όταν αγανακτούν, σημαίνει πως η “νόμιμη” βία έχει ξεπεράσει τα όρια επιφυλακής.
Βέβαια οι περισσότεροι, αναγνώστες μου, άνθρωποι σοβαροί και ευπρεπείς, δεν θα δέχονταν υποδείξεις από έναν αναρχικό. "Όμως, στο βάθος, ο αναρχικός έχει, πιο πολλά να πει από τον μικροαστό. Όσο κι αν δεν σας είναι, συμπαθής, αξίζει να τον ακούτε από καιρό σε καιρό. Γιατί δείχνει προς τη σωστή κατεύθυνση.
Κάθε οργανωμένη κοινωνία προϋποθέτει —δυστυχώς— ένα ποσοστό ανελευθερίας. "Όσο μικρότερο αυτό το ποσοστό, τόσο υψηλότερο το επίπεδο της οργάνωσης. (Ως εδώ συμφωνούμε όλοι: Προτιμότερη η πιο ελεύθερη Αγγλία, από την καταπιεστική π.χ. Ουγκάντα).
Έ, λοιπόν, ο αναρχικός είναι αυτός που ζητάει να ελαχιστοποιήσει το ποσοστό ανελευθερίας. (Περισσότερο: να το μηδενίσει — ο ουτοπικός αναρχισμός!). Στην επιδίωξη του αυτή συμπίπτει και με τα πιο σοβαρά κόμματα. (Μόνον που αυτός το εννοεί). Και βλέπει την ανελευθερία, την κατάχρηση εξουσίας, εκεί που ελάχιστοι τις αντιλαμβάνονται.
Οι αναρχικοί είναι τα πιο ευαίσθητα μέλη της κοινωνίας μας. Όταν αντιδρούν έχουν πάντα κάποιο δίκιο. "Όπως οι καλλιτέχνες σηματοδοτούν το αόρατο, έτσι και οι αναρχικοί διαμαρτύρονται για μορφές βίας που εμείς (στην αλλοτρίωση μας) δεν τις βλέπουμε. Τις έχουμε συνηθίσει. Αλλά δεν παύουν να είναι αυθαίρετες και ίσως περιττές.
Π. χ., σίγουρα θεωρείτε αυτονόητη την ύπαρξη της αστυνομικής ταυτότητας. Ξέρετε πως σε άλλα κράτη είναι άγνωστη; Και πως θα το θεωρούσαν προσβολή της προσωπικότητας αν έπρεπε να αποδείξουν το ποιοι είναι; Και ξέρετε ακόμα πως, όταν πριν μερικά χρόνια η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας θέλησε να εφοδιάσει όλους τους πολίτες με αριθμημένες ηλεκτρονικές ταυτότητες, ξεσηκώθηκε τέτοιος σάλος για το “φακέλωμα” που τελικά αποσύρθηκε το νομοσχέδιο;
Εμείς όμως αποκαλούμε τη Δυτική Γερμανία “αστυνομικό κράτος” (το έχω διαβάσει συχνά!), ενώ υποδεχόμαστε με αδιαφορία ένα παρόμοιο νομοσχέδιο, που θα μας φακελώσει, όλους ενάριθμα.
Να σε τι χρειάζονται οι αναρχικοί. Αποτελούν τη ζωντανή συνείδηση της κοινωνίας μας. Υπενθυμίζουν συνεχώς, με την παρουσία και τη δράση τους, ότι ο δρόμος οφείλει να οδηγεί προς την περισσότερη ελευθερία!
—Μα προκαλούν! (Είναι μέσα στο ρόλο τους).
—Μα υπερβάλλουν ! (Μήπως η άλλη πλευρά;).
—Μα επιτίθενται! (Σχεδόν ποτέ. Είναι μόνιμα σε άμυνα. Αλλά δεν μαθαίνουμε τη δική τους άποψη !).
—Μα βάζουν βόμβες!
Προσοχή: Μίλησα για αναρχικούς — όχι για τρομοκράτες (η προβοκάτορες !). "Όποιος τους συγχέει πάσχει από νοητική μυωπία. Διότι είναι πόλοι αντίθετοι. Αυτός που ζητάει ελευθερία δεν μπορεί να χρησιμοποιεί βία — έστω και σαν μέσο. Η βία φέρνει μόνο καταπίεση — ποτέ αυτονομία.
Οι αναρχικοί βλέπουν μακριά. Το ζητούμενο είναι μια κοινωνία ελευθερίας — από την αλλοτρίωση , την ανάγκη, την καταπίεση κάθε μορφής. Η εξουσία όποια κι αν είναι, πρέπει να συρρικνωθεί στο ελάχιστο. Γιατί από τη φύση της είναι απάνθρωπη. Εξουσιάζω σημαίνει δυναστεύω. Καλή εξουσία δεν υπάρχει. Είναι ένα αναγκαίο κακό, που θα εξαφανισθεί όταν περάσουμε σε άλλες, ανώτερες μορφές οργάνωσης. (Σε χίλια χρόνια; Έστω. Αλλά αρχίζουν σήμερα!).
Προσέξτε λοιπόν καλά τους αναρχικούς. Είναι οι αλαφροίσκιωτοι, οι ποιητές της κοινωνικής δράσης. Είναι οι άνθρωποι του μέλλοντος. (Αλίμονο μας και αν δεν είναι!). Δείχνουν το δρόμο. Άτσαλα, βάρβαρα, φανατικά. Είναι νέοι, δεν έχουν καλούς τρόπους (ευτυχώς!). Κάποια μέρα όμως, γι' αυτούς θα μιλάνε τα βιβλία μας — κι όχι για τους διάφορους μεγαλοσχήμονες, κυβερνήτες, κατακτητές, εξουσιαστές
Αν συμφωνούμε για την ελευθερία — πρέπει να συμφωνήσουμε και για τους αναρχικούς. Πώς είναι όχι μόνο χρήσιμοι αλλά αναγκαίοι. Ακουστέ το μήνυμα τους: έρχεται από το μέλλον. Που το θυσιάζουν καμιά φορά, στα δεκαπέντε τους χρόνια...

Νίκος Δήμου

Βία – μία αποτυχημένη μαμή. Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2008


O Μαρξ έγραψε: «Η βία είναι η μαμή για κάθε παλιά κοινωνία που εγκυμονεί μία νέα». (Το τσιτάτο συνήθως αναφέρεται λανθασμένα: «η βία είναι η μαμή της ιστορίας»).
Είναι η βία μαμή; Και τι έχει ξεγεννήσει σε νέες κοινωνίες;
Πολύ λίγα πράγματα.
Η Γαλλική Επανάσταση γέννησε την «Τρομοκρατία» (Terreur), τον Ναπολέοντα και την Παλινόρθωση (με τους Βουρβόνους). Χρειάστηκαν εκατό χρόνια για να εφαρμοστούν στην πράξη ορισμένες αρχές της, στην ίδια την χώρα που τις γέννησε.
Η Ρωσική Επανάσταση έφερε τον Στάλιν, τους διαδόχους του, τα Γκούλαγκ και σαράντα εκατομμύρια θύματα. Χρειάστηκαν εβδομήντα χρόνια για να ξαναβρούν οι Ρώσοι την Δημοκρατία όπως είχε αρχίσει να την εφαρμόζει ο Κερένσκυ. Κι ακόμα την ψάχνουν.
Ακόμα χειρότερα ήταν τα πράγματα με τις επαναστάσεις του Μάο ή του Πολ Ποτ.
Αντίθετα αν δούμε πως εξελίχθηκε πολιτικά η Αγγλία ή πως οργανώθηκε η πρώτη σύγχρονη δημοκρατία, δώδεκα χρόνια πριν την Βαστίλη – στις Ηνωμένες Πολιτείες – θα διαπιστώσουμε πως η βία έπαιξε μικρό ή καθόλου ρόλο.
Ως μαμή, η βία δεν τα πήγε πολύ καλά. Ο κόσμος εξελίσσεται, προχωράει και προοδεύει (παρά τις Κασσάνδρες) αλλά αυτό επιτυγχάνεται με συνεχείς μικρές διορθώσεις πορείας, με μεταρρυθμίσεις και αναθεωρήσεις. Η μόνη θεωρία που ισχύει στην πολιτική, όπως και στην επιστήμη, είναι η μέθοδος της δοκιμής και του λάθους. (Trial and error – αγγλοσαξονικά). Οι μεγάλες απότομες αναστατώσεις φέρνουν εξίσου μεγάλες αντιδράσεις – έτσι που οι επαναστάσεις να οδηγούν σε δικτατορίες και απολυταρχίες. Η βία γεννάει βία.
Η αρχική μεγάλη διαμάχη κομμουνιστών και σοσιαλδημοκρατών αφορούσε το δίλημμα: «επανάσταση ή μεταρρύθμιση». Η ιστορία απάντησε. Η προοδευτική, κομμάτι-κομμάτι αλλαγή (αυτή που ο Karl Popper ονόμαζε piecemeal engineering) αποδείχθηκε ο μόνος τρόπος σταθερής και σίγουρης εξέλιξης.
Είναι τότε η βία εντελώς άχρηστη;
Καταρχήν είναι αναπόφευκτη γιατί φαίνεται ότι βρίσκεται μέσα στη φύση μας. Όλοι κάποιες στιγμές ασκούμε βία στον συνάνθρωπό μας, περισσότερη ή λιγότερη ανάλογα με την θέση και την ισχύ μας. Είναι συνηθισμένο μάλιστα αυτοί που υφίστανται βία (από τους ισχυρότερους) να ασκούν περισσότερη (προς τους αδύναμους). Η βία είναι το θηλυκό του βίος – έλεγαν οι παλιοί αναρχικοί.
Όταν η «νόμιμη βία» που ασκεί το εκάστοτε κράτος (o Max Weber όρισε το κράτος ως το μονοπώλιο της βίας) ξεπεράσει τα όρια της νομιμότητας – η αντίδραση της κοινωνίας είναι εύλογα βίαιη. Το ξέσπασμα που ζήσαμε αυτές τις μέρες ήταν αντι-βία, όχι μόνο για τη βία μίας δολοφονίας, αλλά για τις ποικιλότροπες εκφάνσεις βίας που ασκούνται επάνω μας. Αν κάποιος ξέρει να ερμηνεύσει σωστά αυτή την αντίδραση, τότε η βία μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για την πορεία της κοινωνίας μας. Αν και φοβάμαι πως οι ιθύνοντες δεν κατάλαβαν πολλά… ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ